Baserri Antzokian azaldutakoaren arabera, Nekazaritzako elikagaien sistema globaletan aldaketa eraldatzailea egiteko beharra oso onartuta dago larrialdi klimatikoari eta sistema horiek sortzen dituzten ingurumen, gizarte, ekonomia eta osasun erronkei aurre egiteko. “Gaur egungo nekazaritzako elikagaien sistemek, eskalako ekonomiaren, intentsifikazioaren, espezializazioaren eta uniformizazioaren logika industrialetik bultzatuta, ez dute bermatzen elikagaien segurtasuna, ezta jendearentzako nutrizio egokia ere. Aitzitik, lurraren emankortasunaren eta biodibertsitatearen suntsipenaren mugara eraman gaituzte, bai eta gehiegizko ustiapen hidrikora ere, lurzorua, airea eta ura kutsatuz”. Andoni Garciaren hitzetan, “ezinbestekoa da elikadurari eta bere ekoizpenari buruzko eztabaida publiko bati ekitea. Ekoizpen eredu guztiak bateragarriak direla dioen diskurtsoa jasanezina da, eta premiazkoa da produkzio eta elikadura eredu jasangarrietaranzko trantsiziorako oinarriak ezartzea. Hainbat eskalatako proposamenak antolatu behar dira, merkatuak arautzetik hasi eta tokiko elikadura sistema berriak eraikitzeraino. Elikagai ekoizpena eta iraunkortasuna txanpon beraren bi aldeak izan behar dira”.
Erronka horiei aurre egiteko, egungo eredu intentsiboa pixkanaka hobetu ezin dela esan zuten. “Horren ordez, asmo handiko paradigma aldatu behar da gure nekazaritzako elikagaien sistemak berriro diseinatzeko. Krisi sistemikoaz ari gara, non elikadura eskubidea eztabaidaren erdigunean kokatzen den. Elikagai merkatuen liberalizazioak espekulazio mailak biderkatu ditu etorkizuneko merkatuen bidez, non inbertsio funts finantzarioek lehentasunak ezartzen dituzten. Elikagaien prezioaren igoera espekulazioaren ondorio da batez ere, eta zalantzan jartzen ari da premia biziko elikagaien eskuragarritasuna gero eta pertsona gehiagori”.
Amets Ladislaoren berbetan, iIraunkortasunaren ekonomia, ingurumen eta gizarte dimentsioak bateratzeko agroekologiak duen gaitasun bakarra gero eta estamentu gehiagok aitortzen dute, FAO barne. Horrek nekazaritza eta elikagaigintza sistema eraldatzea eskatzen du, agroekologian oinarritutako Elikadura Subiranotasunerantz aurrera egiteko, biodibertsitatearen kontserbazioa eta lan baldintza duinetan oinarritutako elikagai jasangarrien eta tokiko elikagaien ekoizpena bermatzen baititu”. Azpimarratu moduan, eraldaketa prozesuek elikadura osasungarririk ez duten biztanleak barne hartu behar dituzte. “Gero eta jende gehiagori aurre egin behar dioten elikadura segurtasunik ezak laguntza puntualek baino erantzun estrukturalagoak eskatzen ditu”. Testuinguru horretan, garrantzitsutzat hartu zuten Frantziako Elikaduraren Kontseilu Nazionalak 2022an onartutako irizpena nabarmentzea. “Irizpen horretan aitortzen da beharrezkoa dela mekanismo berriak ezartzea elikagaien demokrazia bermatzeko Elikagaien Gizarte Segurantzaren aktibazioaren bidez. La Vía Campesinako kidea den Confederation Paysanne eta beste talde batzuek bultzatu dute proposamen hori, pertsona bakoitzari hilean 150 euroko txartel bat izateko aukera emango liokeena, elikadura osasuntsua bermatzeko, agroekologian oinarritutako ekoizpena sustatzeko eta giza mailako erronka handienetako bati erantzuteko, hau da, elikadura osasuntsurako eskubidea bermatzea. Elikagaien Gizarte Segurantzak bide bat irekitzen du elikadura sistema demokratiko eta jasangarriagoak artikulatzeko, eta Euskal Herrian antzeko proposamen bat landu nahi dugu arlo desberdinetako eragile sozial eta aktibistekin” azpimarratu zuen Ladislaok.
Jarduera funtsezkoa
Bestalde, azaldu zuten moduan, COVID-19aren pandemiak eragindako konfinamendu aldian, nekazaritza jarduera funtsezko parametroetara igo zen herritarren elikadura bermatzeko, eta elikagai freskoen, tokiko elikagaien eta hurbileko elikagaien kontsumo indizeak maila historikoetara igo ziren. “Gizateriaren historian, elikadura eta elikadura da pertsonengan eta ingurune fisikoan eragin handiena duen jarduera. Beraz, elikadurak duen zeharkako izaera (biziraupena, osasuna, ekonomia, lurraldearen kudeaketa, ezagutza, kultura...) balioztatu beharreko ezaugarria da, eta elikadura politika publikoen erdigunean jarri behar da”. Euren esanetan, Jantoki publikoek (ikastetxeek, ospitaleek eta nagusien egoitzek pertsonen bizi zikloaren aldi sentikorrenak adierazten dituzte), lehentasunezkoak izan behar dute asmo handiko helburuak ezartzeko, eta produkzio fasean enplegua berreskuratzeko eta sortzeko prozesuak artikulatu ahal izan behar dituzte, aipatutako espazioen hezkuntza eta zaintza fasean sartzeaz gain.
“EHNE BIZKAIAk proposatzen du bost urteko epean erosketa publikoaren bidez eskainitako elikagaien % 55 gutxienez tokikoa eta hurbilekoa izan dadila, eta lehentasuna eman beharko litzaiokeela ekoizpen arloan sartu berriei eta eskala txikiko ekoizpenei. Eta 2030erako erosketa publiko hori % 65 izatea. Baserritarrek ekoitzitako elikadura dela eta, elikadura sintetikoa (laborategikoa) ezin da alternatiba bat izan. Elikadura artifizialak nekazaritza eta abeltzaintza industrializatuaren bilakaera adierazten du, natura-animalia/pertsona binomioaren deskonexiotik pasatuz eta laborategiko elikadurak adierazten duen erabateko bereizketara iritsiz. Kulturari dagokionez, haustura antropologikoa dakar; ez da gauza bera jakitea gure elikadura naturaren mende dagoela, edo laborategiaren mende dagoela jakitea”, esan zuen Garciak.
Feminismoaren alde
Azkenik, EHNE BIZKAIAk eta Etxaldeko Emakumeek nekazarien feminismoaren alde egindako apustuan eta eraikuntzan oinarrituta sortutako azterlanak eta bideoak ere zabaldu ziren Baserri Antzokian:
- Emakume baserritar nagusien jakintzak aitortzeari eta kulturaren, hazien eta lurralde bakoitzari
lotutako bizimoduaren zaindari izatea ahalbidetu duten eredu jasangarrien alde egindako
apustuari buruzko bideoak.
- "Zainketen gida" bat, landa-inguruneko gai horri buruzko azterketa kritikoa egiteko, baserritarren
baldintzak hobetzeko eta gazteak jardueran sartzeko aukera emango duten ekintza zehatzak
proposatuz.
- Emakume migratzaileen ikusgarritasunari eta Euskal Herriko Elikadura Subiranotasunaren aldeko
apustuari buruzko azterlana.
- Emakume Nekazarien Estatutuaren ezarpenari buruzko azterketa.