Eleberria azaroan aurkeztu zenuen. Zelako harrera eduki du?
Harrigarria, euskaraz zein gazteleraz. Enda eleberriak nahiko harrera hotza eduki zuen, beharbada, landu ohi dudan generoa alde batera utzi eta genero fantastikoari ekin niolako bertan. Baina burugogorra naiz, eta Arbasoen Ituna da nik kontatu nahi nuen istorioa.
Durangoko Azoka saio erabakigarria izan zen. Betiko moduan, ilara luzeak egon ziren zure stand aurrean.
Eta aho zabalik nago, euskarazko itzulpena gehiago saldu delako. Ezin dut euskaraz idatzi, eta argitaletxeak nire eleberriak euskaraz eta gaztelaniaz ateratzen ditu aldi berean, hori konpentsatzeko. Esfortzu handia egiten da ekonomikoki zein pertsonalki, eta ederra da irakurleak esfortzu hori estimatzen hastea. Behin, gizon batek esan zidan irakurriko zuela nire lana, euskaraz idazten nuenean. Nik esan nion oso pozik nengoela, orduan, Dostoyevskiren lana errusieraz irakurrita zuen pertsona bat ezagutzeaz. Eta bakarrik euskaraz idatzi dena irakurtzen bazuen, oso gauza gutxi edukiko zituela irakurrita. Izan ere, itzuli ezin daitekeen hizkuntza bat hizkuntza hila da. Euskarara errusieratik, ingelesetik… itzultzen bada, zergatik ez gaztelaniatik? Gainera, kontutan hartuta nik gaztelaniaz idatzi arren pentsamolde euskalduna dudala.
Gazteen gustukoa ez ezik nagusien gustukoa ere izan da. Harrituta?
Bai. Laurogei urte baino gehiago zituen emakumea hurbildu zitzaidan liburua sinatu niezaion, eta esan nion, beno, badakizu hau dela… Bai, ederto dakit zer den, Endaren eleberriaren jarraipena, erantzun zidan berak. Bestetik, 12-14 urteko gaztetxoen mezuak ere jasotzen ditut eta Enda jo eta ke irakurtzen dabiltza. Aspaldi honetan, literaturan zein telebistan, dramarako joera dago, nobela beltza, hilketak… eta, benetan, oso unagarria da; nire ustetan, behintzat. Horregatik idazten dut eleberri historikoa, Nurren ipuinak, Enda eta Arbasoen ituna… eta primeran pasatzen dut.
Fikzioan 40 urte pasatu dira –hiru urte, errealitatean-, Enda eleberritik Arbasoen ituna eleberrira. Berriro ere, mitologiaz, tribuen arteko gatazkaz… betetako istorioa ekarri diguzu.
Euskal mitologia oso anitza da, baina ez dugu komuneko imajinariorik, bakoitza bere aldetik doalako. Gainera, ahoz aho jaso ditugun elezaharrak dira, urardotuta eta kristaututa. Eta kontuan hartu behar dugu mitologia ez dela umeentzako ipuinak, baizik eta mitologia guztiak antzina erlijioak izan direla. Bestetik, badakigu VI. eta VII. mendeetan frankoek iparraldetik egiten zutela erasoa, eta godoek, hegoaldetik. Eta erdian, geu ginela. Baina oso gutxi jaso da guri buruz. Enda eleberriarekin hasi nintzenean, ikuspuntu bat eman nahi nuen idatzita ez dagoen historiari buruz, eta jendeak sinesten zuen mitologia, erlijioa, sinesmenak… berreskuratu. Horrela, dugun mitologia anitza eta jasota dagoen istorio eskasa batu eta Euskal Herria VI. eta VII. mendeetan zelan izango zen imajinatu nuen. Hori da Enda, Arbasoen Itun eta etorriko direnen ideia.
Izan ere, Euskal Herrian zazpi mendi sakratu daude eta zuk zazpi eleberri fantastiko idazteko asmoa duzu…
Ikusiko dugu, eleberri horiek urte biro ateratzen baditut hamar urte pasatuko direlako, eta neuk ia 80 urte edukiko ditudalako… Ez dakit zelan egongo naizen ni adina horrekin! Dakidana da hirugarren eta laugarren bat aterako ditudala, gero gerokoak!
Idazten primeran pasatzen duzu beti, baina Arbasoen ituna idazten, ezin hobeto. Zergatik itxaron urte bi hurrengoa argitaratzeko?
Niretzat higienikoa delako. Ipurtarina naiz eta aldi berean gauza ezberdinetan ibili behar naiz sartuta. Aurten, beste istorio bat plazaratuko dut Isilpean gordea liburuaren ildoari lotuta. Beti dira gai berberak 36ko gerra zibilari buruz: bandoak, gudak, politikariak… baina ez da gure aitita-amamei buruz, gure gurasoei buruz, hitz egiten, zeinei bizitza gauetik goizera aldatu baitzitzaien. Izatez, Isilpean gordea eleberriaren meritua izan zen polizia, militarrak… ez direla ezta behin ere aipatzen. Bide horretatik jarraitzeko asmoa dut, kontatzeko istorio asko daudelako. Sekulako istorioak. Gainera, Nur bildumaren 14. alea ere atera behar dugu. Kaxoi bat daukat umeek idatzitako gutunez beteta…
Oso harreman estua duzu irakurleekin.
Ezinbestekotzat jotzen dut. Egongo da inor nahiago duena kristalezko dorre batean bakartu eta bertan bere bikaintasunak idatzi, baina hori ez dator bat nirekin. Niri jendearekin egotea gustatzen zait, hitz egitea eta pertsonaiaren bati buruz eztabaidatzea ere bai. Oraindik jasan behar dut baten bat galdetuz zergaitik hil nuen Kattalin La herbolera liburuan…
Nur eta herensugearen tenplua filma Goya sarietara proposatu dute –zorionak zuri dagokizunagatik-, eta proiektu batzuk daude zure lanei lotuta. Adibidez, audiolibro bat grabatuko duzu Amazonerako.
Amazonekoek hiru eleberrien eskubideak erosi dituzte: El verdugo de Dios, El jardín de la oca eta Isilpean gordea. Hirurei ahotsa ipintzeko esan zidaten, baina lehenengo bietan protagonistak gizonezkoak dira eta ezetz esan nuen. Isilpean gordea eleberriaren protagonista, berriz, emakumezkoa da eta bere istorioari ipiniko diot ahotsa. Pozik baino pozago nago. Gainera, izugarri gustatzen zait antzerkia, beraz...
Bestetik, Txinako editorial batek Nur guztien eskubideak erosi ditu, talde independente batek zinemara eraman nahi du La herbolera, eta Arte Ederretako ikasleek Enda Lur aukeratu dute karrera amaierako proiektutzat.
Etxera etorri ziren azken horiek, liburuak oso erabilita zituztela. Euren asmoa telesail bat egitea da eta proiektu bat baino ez den arren, oso pozgarria da, lehen aipatu dudan imajinario propio hori sortzen gabiltzalako. Literatura fantastikoa lantzen duten bertoko idazleen lana irakurri dut, eta beti dago pertsonaiak eta istorioa urrutiko herri batean kokatzeko joera. Eta egia esan, gurea herri itzela da, leku harrigarriak dituena. Enda Lur eleberrian Ori mendira joan nintzen; Txindokira eta Aralar mendira, oraingo honetan… Eta hurrengoan, batek daki… Gorbeiara, Anbotora… edo Aizkorrira.