The New Yorker aldizkariak Hanna Arendt aukeratu zuen Adolf Eichmann Alemania Naziko SSetako goi-mailako ofizialaren aurkako epaiketaren berri emateko, baina bere lana ez zen gertakariak kontatzera mugatu.
Eichmann Holokaustora eramaten zituzten presoen deportazioaren arduraduna izan zenez, gehienek munstrotzat, izaki “anormaltzat” hartu zuten, baina Arendt-entzat sistemako eta sistemaren aldeko langile bat besterik ez zen izan. Bere lana bete zuen, obeditu egin zuen, jasotzen zituen aginduak zalantzan ipini gabe. Eichmannek berak ere arrazoi horregatik bere burua errugabetzat jo zuen.
Arendten ustez, pertsona batzuek edozein motatako arau eta aginduei men egiten diete; nahiz eta oso injustuak izan, ez dituzte zalantzan jartzen. Betetzeaz arduratzen dira eta ez dituzte ondorioak kontuan hartzen. Hortaz, ez dute uste erantzukizunik dutenik, ez dira beren ekintzen erantzuleak sentitzen. Arendtek teoria horri “gaitzaren hutsalkeria” deitu zion.
Asko kritikatu zuten, Eichmannen jokaera ulertzen eta azaltzen saiatu zelako, baina hiru hilabete beranduago, Stanley Milgramek, Yale Unibertsitateko psikologo batek, “obedientziaren arriskuak” deitutako esperimentu baten bidez bere teoria berretsi zuen. Esperimentu horren bidez erakutsi zuen parte hartu zutenen % 60ak baino gehiagok nahiago zutela ezezagun bati min fisikoa egin, desobeditu baino. Izan ere, autoritatearekiko obedientzia gure kontzientziaren gainetik ipini ohi dugu.
Zenbat astakeria egitera iritsi gaitezke arrazoia, kritikotasuna… baztertzen ditugunean? Zenbat Eichmann dauzkagu gaur egun? Gu al gara haietako bat? Gai al gara lanean, elkartean, lagun artean... ezetz esateko, gure iritzi propioa defendatzeko?
Hori da hain zuzen ere Arendtek egin zuena, Eichmann zoro edo munstrotzat epaitu beharrean, arazoaren gainazala bakarrik kontuan hartuz, azalpen “erradikalera” jo zuen, arazoaren “erroa” bilatuz.