"Tradiziotik gatoz, baina diskoari gaurkotasuna eman diogu"

Zelan Lezaman?

Oso ondo, gustura. Hotz itzela egin zuen hasieran, baina ez nuen espero hain­beste jende etorriko zenik, eta azkenean, publikoaren berotasuna eskertu genuen. 

Durangoko Azokan ere egon zarete diskoa aurkezten. Zelan bertan?

Sortzaile moduan, gure lehenengo azo­ka izan da. Hunkigarria bezain gogorra izan da. Ordu asko izan dira eta azken egunetan nekatuta geunden, baina aldi berean ez genuen azoka bukatzea nahi. Kontzertua ere egin genuen eta gainezka egon zen. Oso polita izan da. Gainera, bes­te artista batzuk ezagutu ditugu, za­le­tuekin harreman zuzena izan dugu... Bur­buila batean egon gara. 

Lezaman zein Durangon Neomak diskoaren berri eman duzue. Zertan datza diskoa?

Gure lehen diskoa da, zazpi kantez osatua. Zazpi kideok panderoa eta trikitia jotzen ditugu umetatik eta horregatik ezagutzen dugu elkar. Tradiziotik gatoz, baina diskoari gaurkotasuna eman nahi genion, hau da, guk gaur egun entzuten dugun musika eta gu garena bertan txertatu. Musika tradizionala eta erritmo modernoak uztartzen ditugu diskoan. Gaiei dagokienez, tradizioari eta amamek kontatu digutenari ere buelta ematen saiatzen gara. Eta aldarrikapenak ere egi­ten ditugu. 

Tradizioak eta joera berritzaileek tal­ka egiten dute etengabe. Kritikaren bat jaso duzue horregatik?   

Kritika zuzenik ez dugu jaso, ez. Tradi­zioan gauza berriak txertatzeak ez du esan nahi tradizioari uko egiten diozula. Neo­mak taldeko oinarrizko musika-tres­nak panderoa, trikitia eta ahotsak dira, bes­terik ez. Hori tradizionala da, eta ho­rri sartzen dizkiogun osagai berriak abe­ras­garria dira, tradizioari eusteko beste mo­du bat, azken batean. Agian urte ba­tzuk barru guk egiten duguna tradizio bila­katuko da (kar-kar).   

Taldearen izenak, Neomak-ek, ilar­gi berria esan nahi du greziarrez. Zer­gatik aukeratu zenuten?

Taldea Sorginak taldetik dator, mitolo­giatik eta hortik abiatu nahi izan genuen. Zerbait greziarrez bilatu genuen eta neo­mak atera zen, ilargi berria esan nahi duelako eta gure lehenengo kantak izen bera ere bazuelako. 

Portadan Xeli agertzen da, ema­kume adintsua. Zuek, aldiz, gazte-gaz­teak zarete. Ez da kontraesana?

Agian bai, baina guk bilatutako kon­traesana da. Musikan islatzen duguna es­tetikan ere islatu nahi dugu. Azalean ez ge­nuen guk atera nahi; protagonismoa, al­diz, adineko emakume bati eman diogu. Eta berari gaur egungo irudia eman diogu: ma­killajea, tatuajeak... Horretarako, Xeli Arrasateko emakumea aukeratu genuen. Gure partaideetako hiru bertakoak dira eta Xeli ezagutzen dute euskal dantzak irakasten dituelako. Gure ustez, bere iru­diak primeran laburbiltzen du gure musika.   

Emakumeak protagonistak dira zuen proiektuan...

Bai, argi dago. Zazpi partaideok ema­kumezkoak gara eta gure indargunea da mezu batzuk helarazteko. Betidanik ja­so izan dugun heziketari aurre egiten ga­biltza, aurrerapausoak egiten gabiltza, eta hori oholtzetan ere zabaldu behar da. Beraz, errepresioari buruz eta ahal­duntzeari buruz abesten dugu. Borroka modu askotan egin daiteke, eta guretzat oholtzaren gainean da lekurik onena, ber­tatik jende pilak entzuten digutelako. 

Eszenaratzea oso berezia da: arro­pa, makillajea, koreografia... 

Bai, orduak eta orduak eman dizkiogu horri. Guk ez dugu kontzertu soil bat egin nahi, zerbait gehiago kontatu nahi diogu publikoari. Esate baterako, saioetan ahots batek laguntzen digu off-ean (partaide baten amama da) historia kontatzen. Eta guk, mezua zabaltzeko, ahotsa ez ezik gorputz osoa ere erabili behar dugu. Ko­reografia berezirik ez dugu zehaztu, baina jarrera eta bakoitzaren posizioa, bai, ordea. Eta estetikari dagokionez, gau­za bera egiten dugu: uztartzen ditugu tra­dizioa (mahoizko galtzak eta alkandora zu­ria) eta gaur egungo apaingarriak, talka ho­ri bilatu nahian.

Normalean, publikoaren artean bu­katzen dituzue kontzertuak. Zer dela-eta?

Oso berezia da. Zazpi kideon artean konexio ederra dugu, elkarrekin hamar urte daramatzagulako. Publikoarengana jais­tearena entseguetan sortu zen era na­turalean: azken kantan denok hasten ginen dantzatzen ero moduan, lotsarik gabe, eta pentsatu genuen hori zuzeneko saioetara eraman behar genuela. Hor bu­katzen dira kontzertuak eta momentu ederra da, energia betetakoa.     

Taldea Sorginak taldetik dator. Zer­gatik zerbait berria egin? Ize­na man­tentzea ez litzateke onuraga­rria­goa izan­go?

Neomak taldea beste bide batetik doalako. Sorginak proiektua eskola eta unibertsitatea izan zen guretzat, ber­tan pila ikasi genuelako: oso gazteak gi­nen, 13 urtetik 18 urtera bitartean, es­perientzia ikaragarria izan zen... Baina ez zen Neomak bezain gurea. Beraz, izen berri bat aukeratzea logikoena zen. Jen­deak Sorginak taldean ibili izanagatik eza­gutzen gaitu eta ondo dago, baina Neo­mak gara orain. 

Nolako garrantzia izan du Kepa Junkerak zuengan?

Hasieran, artista ukiezintzat ikusten genuen Kepa Junkera. Gu oso gazteak ginen eta bat-batean berarekin plazaz plaza ibiltzea ikaragarria izan zen. Ziur asko, garai hartan ez genion horri erreparatu ere egin. Kepari esker, esate baterako, artista handiekin jo genuen, eta gaur egun gara horren jakitun, orain badakigu zenbat ikasi dugun. Guretzat Ke­pa artista, irakaslea eta azkenean, etxekoa da, berarekin hainbat eta hainbat ordu eman dugulako. Durangoko Azokan ikusi genuen, Kepak dokumentala eta liburua argitaratu dituelako. Oso mo­mentu hunkigarria izan zen: oparitu ge­niz­kion kamiseta eta diskoa, argazkiak egin genituen... Beti da pozgarria Kepa Junkerarekin elkartzea.