Zergatik aukeratu zenuen antzerki independentea?
Antzerkigintzan 90eko hamarkadan trebatu nintzen. Garai hartan gaztetxeen goraldia izan zen eta lana gaur egun baino askoz kolektiboagoa zen. Antzerki independentearen munduan jarraitu dut, egiletza eta askatasuna ematen dituelako, eta norberaren proiektuak hautatzeko aukera. Bestalde, egia da antzerki-konpainia independente batean lan egiteak hainbat arduratan ibili behar izatea dakarrela: zamalanetan, zuzendari-lanetan, sormen-prozesuan… Nolanahi ere, konpainiak lan gehiago du gaur egun, eta horrek ekarri du kideok arlo batean edo bestean apur bat gehiago zentratzea; adibidez, ni gehienbat aktore-lanetan nabil orain. Dena dela, arte eszenikoak iraupen-lasterketa dira.
“Antzerki independenteak egiletza ematen du; norberaren proiektuak hautatzeko aukera”
Zergatik?
Batzuetan lana dagoelako, eta beste batzuetan, ez. Gainera, zure burua ondo kudeatzen ikasi behar duzu, eta, honetan iraun ahal izateko, jakin arrakasta eta porrota ogibideko parte direla. Are gehiago, baliteke beste lan bat ere eduki behar izatea, egonkortasun apur bat gehiago izateko… Ni, esate baterako, pilates-irakasle nabil pilates-, dantza- eta judo-estudio batean, eta aurretik dantza eta antzerkia irakatsi diet umeei, plazaz plaza ibilia naiz umeentzako antzezlanak egiten, operako figurantea izan naiz, pelikularen batean agertu…
Duela 13 urte Khea Ziater konpainia sortu zenuen Alex Gederiaga zuzendariarekin batera.
Zinemagintzaren eta antzerkigintzaren arteko harreman-kodigoak ikertzen ditugu. Hortaz, antzezlanetan gauza batzuk bideoen bidez kontatzen ditugu, eta zuzenean gertatzen denarekin uztartu. Era berean, beste produkzio-mota batzuen bila ibili ginen duela urte batzuk, eta oso talk show dibertigarri bat sortu genuen: Los visitantes. Zeremonia-maistrak –neuk– gidatuta, kulturaren hainbat alorretako artistak batzen ziren agertokian, gai baten inguruko gogoetak egitera, eta oso dibertigarria zen, zati batzuek gidoiari jarraitzen zioten arren, inprobisaziorako tartea ere bazegoelako. Gure produkzioez gainera, Arriaga antzokirako produkzioak ere egiten ditugu.
“Zure burua ondo kudeatzen ikasi behar duzu, eta jakin arrakasta eta porrota ogibideko parte direla”
Pertsonon sentimenduak eta pentsaerak dituzue zuen ekoizpenen ardatz; lan pisutsuak dira.
Bai, programatzaileek eta publikoak berak hala esaten digute askotan, baina jorratzen ditugun gaiak bizitzaren parte dira azken batean. Guk guztiok ditugun sentimenduak eramaten ditugu agertokira, modu gogorrean beharbada, baina beti saiatzen gara adierazten tunelaren amaieran argia dagoela.
Zein izan da heldu diozun pertsonaiarik gogorrena?
NOT never on time antzezlanaren protagonista, Isbelle, bizitzan egon daitekeen galerarik handienari aurre egin behar dion pertsonaia delako; gogorra izan zen.
“Oso sentimendu sakonak taularatzen ditugu, baina tunelaren amaierako argia ere adierazita”
Eta kutunena?
Nire pertsonaia guztiak maite ditut nik. Faces antzezlana, esaterako, John Cassavetes zuzendariaren filmaren egokitzapena da eta bertan Maria Forsten papera antzezten dut. Generoari lotutako alderdiak jorratzen dira lan horretan, eta emakume protagonisten errealitatearen sormen-prozesua oso gogorra izan zen.
Nahiz eta paper bakoitzak bere berezitasunak eduki, haiek prestatzeko orduan, komuneko teknikari edo pautei jarraituko diezu, ezta?
Gidoia ahalik eta arinen jasotzea gustatzen zait. Pertsonaia oso modu teknikoan lantzen dut hasieran, eta emozionala amaierarako uzten dut. Aktoreok gustuko dugu intuizioari jarraitzea eta dena lehen aldiz ondo egitea, baina konturatu naiz inportanteena teknika dela; gero landu eta sentitzen da.
“Pertsonaia oso modu teknikoan lantzen dut hasieran, eta emozionala amaierarako uzten dut”
Taula gainean 31 urte daramatzazu; oraindik baduzu «tximeletarik» sabelean?
Beti. Agertokira irten baino lehen, nork bere errituala egiten du. Nik kontzentrazioa eta publikoarekiko errespetua hartzen ditut oinarritzat, diru mordoa ordaintzen dutelako antzezlana ikusteko. Lan fisiko handia egiten dut: arnasketa lantzen dut, tai-chi, txeloa banintz moduan afinatzen dut nire burua… Eta gero, agertokira ateratzen naizenean eta publikoari aurre egin behar diodan lehen momentu horretan sentimendu pertsonalak azaleratzen dira eta gogora etortzen zaizkit; nire momentua da. Dena den, teknika asko daude publikoaren aurrean ipintzearen beldurra gainditzeko eta agertokian asko disfrutatzeko.
Nola dago antzerkiaren mundua?
Oso momentu delikatu batean: prekarietate eta ezegonkortasun handia dago. Beste aldetik, uste dut publikoa sustatu eta berritu behar dugula, hura galdu dezakegun susmoa dut eta. Antzerkia eta dantza dira kultura, eta, nire ustez, umeek heziketatik eta kontsumotik hurbildu behar dira haiengana, nork bere buruari aurre egiteko modua da eta. Gustatu ala ez gustatu, antzezlan batek beti eragiten dizu zerbait. Era berean, inportantea da antzerkigileok eta aktoreok plataforma seguruetatik lan egitea, guneak sortu ahal izateko, prekarietatea albo batera uzteko eta inbaditzaileagoak izan gaitezen.
“Umeek heziketatik eta kontsumotik hurbildu behar dira antzerkira, nork bere buruari aurre egiteko modua da eta”
Winona & Grace hainbat aretora eramango duzue datozen hilabeteotan; zu zuzendaritza-laguntzaile ibili zara bertan. Zeintzuk dira konpainiaren asmoak edo helburuak?
Beste proiektu bat dugu buruan. Guk lanean jarraitu nahi dugu, gure ekoizpenak sortu eta emanaldi gehiago egin. Izan ere, oso inportantea da antzezlanak, produktuak, ahalik eta gehien antzeztea eta emanaldi-sare txikietatik ateratzea, emankorrak izan daitezen. Nolanahi ere, egia da konpainiaren barruko errealitatea beste bat dela eta ahal dena egiten dela. Adibidez, salmenta-arloa beste mundu bateko liga da; asko nekatzen du. Gainera, zaila da Euskal Herritik kanpo ateratzera, ekoizpen asko daude eta.
Eta zureak, aktore moduan?
Nire proiektuak aukeratzen jarraitu ahal izatea, eta lasai bizitzeko beste izan; hau da, momentu batean edo bestean proiekturik ez badut, oso larrituta ez ibili. Hala ere, zentzu batean ohitu naiz horrela ibiltzera, gure sektoreak krisialdi guzti-guztiak pairatzen dituelako: ziurgabetasuna gure DNAren parte da. Batzuetan nekatzen naiz, ez pentsa. Ogibide polita da? Bada, bai. Eta proiektu batzuk ere beste batzuk baino politagoak dira. Baina, azken batean, ogibidea da. Pandemian geundela lan apur bat egin ahal izan genuen, eta gogoratzen dut behin poliziak gelditu gintuela. Dena zuzen zegoela egiaztatu ondoren, esan ziguten: Ondo pasatu! Eta nik pentsatu nuen: Baina lanera goaz… Bueno, esanak esan, gora antzerkia eta antzokiak bete ditzagun!
“Nire proiektuak aukeratzen jarraitu nahi dut, eta lasai bizitzeko beste izan”
Bizitzaren kasualitateak
Etxeberria (Getxo, 1973) kasualitatez ailegatu zen antzerki-mundura. “Orain, hausnarketa eginda, konturatu naiz txikitan modu batean edo bestean banuela antzerkirako bokazioa, baina, egia esan, patuak ekarri ninduen mundu honetara. Batxilergoa amaituta, Ingalaterrara joan nintzen ingelesa ikastera eta au pair moduan lan egitera. Itzuli nintzenean esan zidaten lagun baten lagunak, Mandrágora Teatro konpainiakoak, aktore bat behar zuela kaleko antzezlan batean ordezkapena egiteko; animatu nintzen. Gainera, dantzari lotutako beste kaleko antzezlan bat ikusi nuen handik gutxira, eta «ikuspen» antzeko bat izan nuen. Antzerkia asko gustatzen zitzaidala ohartu nintzen; hala ere, ez nuen tresnarik eta erabaki zuen antzerkigintzan trebatzea”.
Getxoko Antzerki Eskolan eta Begoña Zabalaren dantza-eskolan ikasia da. “Lehen ez bezala, orain prestakuntza araututa dago; guk, berriz, hainbat motatako ikastaroak egiten genituen eta aldi berean lan egiten genuen”. Etxeberriak ibilbide luzea du antzerki-munduan eta ibilbide horretan hainbat konpainiatan izan da, hala nola La Fábrica de Teatro Imaginarioan eta Ander Lipusen konpainian. Era berean, zortzi urtean gune ez konbentzionaletako emakume nerabeekin lan egin du Costa Rican, lan-trebakuntzarako programak garatzen; programa horietan dantza eta antzerkia baliatzen zituen. Gaur egun, Khea Ziater antzerki-konpainia independentearen partaidea da, eta orain arte 11 proiektu eraman dituzte taulara: haien artean daude La canción de Gloria, MCTBH eta Monteverdi, elkarrizketan aipatutakoez gainera.
Aktorea duela 15 urte etorri zen Sondikara bizi izatera. Nolanahi ere, beti eduki du harreman estua Txorierrirekin, familia bertakoa delako. Are gehiago, bere aita Koldo Etxeberria da, Athleticeko futbolaria izan zena, Asuakoa.