t: Gaizka Eguzkitza / a: Jon Goikouria Larrabeiti
Alex Salvador sondikoztarrak 36 urte dauz. Kimikaria da eta laborategi batean egin dau behar. Eta denpora librea dauanean, garagardoa egitea gustetan jako. “Orain dala lau urte, nire andreak garagardaoa egiteko kita oparitu eustan eta, handik aurrera, nire zaletasuna biztu zan”, esan deusku. Alexek Dark Chemistry (kimika iluna) garagardoa egiten dau. “Hitz joko bat da, kimikaria nazalako eta garagardo baltza gustetan jatalako. Baina garagardo bakotxak badau bere momentua”.
Beraz, gorputz handiko garagardoak gustetan jakoz. Eta holangoa be bada bere produktua: ingeles estiloko baltza, brown ale modukoa. Normalean, errezeta bi egiten dauz, bata, garizkoa, eta bestea, garagarrezkoa, eta hilean 20 litro ekoizten dauz. “Prozesua ez da oso gatxa. Nik nahiko errezeta erraza erabilten dot, eta garagardoari hiru malta mota eta lupulu mota bi baino ez deutsadaz botaten. Lehengaiak eta tresneria-eta Interneten bidez erosten dot, baita Derioko burdindegian be, eurak ardaogintzan iaioak diralako eta laguntza handia emoten deustelako”.
Alexek bere kabuz ikasi dau. “Ikastaroa egin neban Sopelan, bertako garagardogile bategaz. Ganera, Interneten ibilten naz eta liburuak irakurten dodaz. Beste alde batetik, euskal garagardogileen alkarte baten sartu naz eta bertan laguntzea emoten deutsagu alkarri. Praktiketan dabilan kimikaritzat hartzen dot nire burua (kar, kar)”. Sondikoztarrak oso mainatsua da konponketarako eta horregaitik, Alexek berak egin dau tresneria. “Handik eta hemendik lortu dot tresneria zaharra eta neurea be landu dot apurka-apurka. Lagunek txantxak egiten deustezan Mc Gyver eta Breaking Bad telesaioakaz (kar, kar)”.
“Gureak artisau-garagardoak dira, hau da, guk produktua mimetan dogu eta etekinak baztertzen doguz. Ahalik eta garagardorik onena egiten ahalegintzen gara. Industria mailan garagardoa egiten dauan enpresa batek, ostera, beste gauza batzuk hartzen dauz kontuan, eta normalean, kalidadearen kalterako: hazi merkeagoak erabilten dabez, prozesuak laburtzen dabez, arroza eta beste gauza batzuk sartzen deutsiez garagardoari... Horregaitik, gurea hobea da”.
Galand
Ander Alonso Rubio 33 urteko lezamarra be artisaua da. Berak Bilboko portuan egiten dau lan eta beharreko txandek itxiten deutsienean, Galand garagardoa egiten dau Aldekoneko lonja baten, Galder Gómez lagunagaz batera. “Garagardoa beti gustuko izan dot eta lagun batek garagardoa egiteko proposamena egin eustanean ez neban zalantzarik euki. Izan be, ezin naz geldirik egon (kar, kar). Hasikeran, 15 litro ekoizten genduazan, baina apurka-apurka, hori hazi egin zan”, aitatu dau. Gaur egun 150 litro ekoizten dabez hilean.
Ander orain dala 3-4 urte hasi zan garagardoa egiten, eta hasiera baten, Gorlizeko ekoizle batek, Tito Blasek, laguntza handia emon eutson. “Helburua garagardo on bat egitea da. Horretarako, ikasi behar da eta, horretarako, garagardo asko eta asko egin behar da. Igazko garagardoa orain dastatzen badogu, konturatzen zara hori ez dala pentsau zenduan bestekoa. Esperientzia funtsezkoa da. Eta horretan gabilz”.
Anderrek eta Galderrek ordu pilo bat emoten dabe garagardoa egiten. Euren berbetan, prozesua ez da gatxa, baina denpora asko eskatzen dau. “Hasten garanetik, botilatik edaten dogun arte, hilabete eta erdia pasetan da: laburbilduz, ura eta garagarra nahasten doguz; hortik urten dan mostoari lupuluak botaten deutsaguz txandaka; mostoa hartzitzailean sartu eta legamiagaz nahasten dogu; garagardoaren hondarrak garbitzen doguz...”.
Anderrek berak txikitzen dau garagarra, bere ustez, “horrek kalidade puntu bat emoten deutsolako produktuari”. Guztira, zazpi garagardao mota egiten dabe: belgiar estiloko bi –golden strong, alkohol asko dauana, eta brown ale edo nahiko txigortua–; ingeles estiloko hiru –hori arrunta edo pale ale; apur bat txigortua edo red ale; eta brown ale–; eta IPA (India Pale Ale) motako bi –bata baltza eta bestea apur bat txigortua–. “IPAk dira niri gehien gustaten jatazanak, batez be baltza”.
“Jenteak ez daki gehiegi garagardoei buruz: uste dabe txigortuak oso indartsuak dirala eta alkohol asko dabela; edo baltz guztiak kafearen saborea dabela. Eta ez da egia. Europa mailan, aukera askoz anitzagoa, eta bide batez, askoz hobea da, eta globalizazioaren ondorioz, jentea konturatu da garagardo hobea edan ahal dauala. Geurea guztiz naturala da eta gainera askoz gozoago dago”.
K-Hamalu
Atharratz García, Josu Bilbao, Asier Larrabe eta Jon Loroño Larrabetzuko lagunak dira. Orain dala urte bi, Hori Bai gaztetxeak antolatutako dastaketa baten hartu eben parte eta horren haritik, eurak be animau ziran garagardoa egitera. “Erletxeko industriagune baten hasi ginan, txoko txiki baten, eta horregaitik gure garagardoa K-Hamalu da: pabilioia bloke K-n eta 14. zenbakian zegoalako. Era berean, logotipoan gurpil bat agertzen da, industrialde horretan be ibili ginalako motor bat konpontzen”, azaldu deusku Jon Loroñok, barrezka.
Denporaren poderioz, Erletxeko “lantegia” txiki lotu jaken eta, akabuan, lagun batek lonja bat itxi eutsen Andra Mari kalean, Larrabetzuko eleizaren aurre-aurrean. “Hemen txokoa jarri dogu: batetik, barra, mahaia eta lagunakaz-eta egiten dogun garagardoaz gozetako lekua; bestetik, beste gela batean, lantegia edo lapikoak doguzan lekua”. Guztira 120 litro ekoizten dabe bertan, hilean.
Larrabetzuarrek ez dabe beti errezeta berbera egiten eta gauza barriak dastatzea gustetan jake. “Esperimentu batzuk egin doguz: eztia edo ogia egiteko legamia erabili dogu, esate baterako”. Azken bitxikeria mandarinagaz egindako blonde ale bat da. “Arraroena izan da. Gallartako azoka baten Norvegiako batzuek frutaz egindako garagardaoa emon euskuen eta oso gozoa iruditu jakun. Zortzi kilo mandarina birrindu behar izan genduazan eskuz (kar, kar)”.
Jonek batez be honeek azpimarratu dauz: “Batetik, brett IPA motako garagardoa, sabore handikoa eta legamia basatia erabilten dauana. Hori Burgosen egindako etxeko garagardogileen mintegi batera eroan genduan eta oso erantzun ona jaso genduan. Bestetik, stout bat. Hori Irunen egindako azoka batera eroan genduan eta finalista izan ginan bertan. Eta azkenik, marzen motako lager bat be urten zan oso gozo”. Arrakasta ikusita, “garagardo batzuk edan eta gero”, koadrillak behin baino gehiagotan pentsau dau bere zaletasuna ogibide bihurtzea, eta K-Hamalau merkaturatzen hastea, baina hori, momentuz, ametsa baino ez da. “Gauza asko hobetu behar doguz (kar, kar)”.
Txorierri garagardoa: etxetik merkatura
Kepa Gallastegi, Pedro Alzola eta Félix Losada lagun bilbotarrak dira. Orain dala 25 urte sagardoa egiten hasi ziran baserri baten eta, beranduago, garagardora pasau ziran. Dana hazi zan apurka-apurka eta orain dala hiruzpalau urte Sondikako Berreteaga industrialdera etorri ziran ekoizpen handiak egitera. Gaur egun, 1.000 litro ekoizten dabe hilero. “Profesional moduan hasi ginan, nolabait esanda. Prozesu naturala izan zan enpresa bihurtzea. Izan be, etxean 600 litro ekoizten genduazan garai baten. Beraz, aurrerapausua emon behar izan zan. Ganera, merkaduan ez zegoan guri gustetan jakun garagardorik”, esan deusku Kepak.
Txorierri markakoek lau garagardo mota egiten dabez: Blonde, lupulu amerikarragaz egindako lager bat, mingotsa, argia eta freskoa; Golden ale, arrunta, erraz hartzeko moduko horia; Ambar, alemaniar estiloko txigortua; eta Best bitter, ingeles estilokoa eta gehien saltzen dabena. “Guk hamabost egun itxiten dogu garagardoa gordeta, sabore handiagoa hartzeko. Azken baten, guri gustetan jakun garagardoa egiten dogu eta espero dogu jenteari be gustetea. Erraz edateko garagardoa da, merkaduan enpresa handiek egiten dabezan modukoak, baina kalidade altuagoagaz, arroza, patata edo beste gauza arraro batzuk botaten ez deutsegulako. Etxean egiten genduan moduan egiten dogu”.
Sondikan eta Derion
Txorierri garagardoa 60 tabernatan eta hainbat dendatan dago eta hareetako batzuk, Sondikan eta Derion doguz. “Apurka hazten ahaleginduko gara. Bertakoari garrantzia emoten deutsagu eta inguruan saldu gura dogu, batez be Bizkaian. Era berean, lehengaiak Euskal Herrian bertan erosten ahalegintzen gara: garagarra, esate baterako, Araban erosten dogu Intermaltan eta hitzarmena sinatu dogu eurekaz, eurek garagar mota gehiago ekoizteko”. Garagardoa saltzeaz ganera, Txorierri markakoek dastatzeak antolatzen dabez eta zerbitzu batzuk emoten deutseez enpresei.
“Gatxa da merkaduan leku bat eukitea. Baina ez beste garagardo artisau batzuk dagozalako –guztiz osagarriak garelako–, baizik eta jenteak garagardoa edateko kultura eskasa daualako. Ganera, garagardo enpresa handiek merkeegi saltzen dabez euren produktuak, eta horrek ez deusku lehian sartzeko aukerarik emoten. Taberna batzuetan euro batean saltzen dabe botila bakotxa, orain dala 20 urte saltzen eben prezio berberean. Zelan egin dabe? Produktua gero eta okerragoa dalako”.