Neurozientziaren arloan egindako gero eta ikerketa gehiagok berresten dute askok betidanik antzeman dutena: musika ez da soilik artea edo entretenimendua, gure burmuinean egiazko eragina duen tresna boteretsua ere bada. Artikulu hau, hain zuzen ere, horretan datza: musika botika eraginkor bihur daiteke, esaterako, alzheimerrak jotako pertsonentzat.
Eragin hori ulertzeko, komeni da jakitea, azaletik bada ere, gure garunak nola funtzionatzen duen. Hainbat atal espezializatuk osatzen dute: batzuek hizkuntza kontrolatzen dute, beste batzuek memoria, beste batzuek mugimendua... Harrigarriena da musikak atal horietako asko aldi berean aktibatzen dituela. Adibidez, neuroirudiei buruzko ikerketek erakutsi dute musika entzuteak sistema linbikoaren aldeei eragiten diela, hau da, gure emozioei (Koelsch, 2009)1. Doinu jakin bat gustatzen zaigunean, sari dopaminergikoaren zirkuitua suspertzen da; zirkuitu hori atseginez jaten dugunean edo maitemintzen garenean ere pizten da.
Zer gertatzen da, baina, kaltea hartutako garunetan, kasurako, alzheimerrak edo beste gaixotasun degeneratibo batek konexio horiek itzali dituenean? Musikak erantzunak eragiten jarraitzen du narriadura kognitibo larria duten pertsona askorengan, ia-ia estimulu guztiak desagertu direnean. Kasu batzuetan, senideak dagoeneko ezagutzen ez dituzten pertsonak hunkitu egiten dira (eta kantatu) gaztaroko abesti bat entzutean. Zergatik? Hori gertatzen da musika garunaren atal bakar batean gordetzen ez delako, hainbatetan baizik, eta atal horiek funtzionalak izaten irauten dute dementziaren etapa aurreratuetan ere, oroitzapenak eta emozioak gogora ekarriz.
Gainera, musikak oroitzapen garrantzitsu eta biziak gogora ekartzeko ahalmena ez da erantzun hutsala. Praktika klinikoan, egiaztatu da familia-giroko musika instrumentala entzunez gero, gaixoek buruan erabil ditzaketela bestela eskuraezinak liratekeen oroipen autobiografikoak (Cuddy et al., 2015)2. Adibidez, Turkuko Unibertsitate Ospitaleak (Finlandia) gauzatutako ikerketa batek frogatu zuen iktus baten ondotik garuneko kaltea hartu zuten pazienteei ahots-musika egunero entzuteak hizkuntzaren neurona-sareen berrantolaketa hobetzen laguntzen diela. Hori bereziki baliagarria da afasia edo garuneko lesioen ondorioz beste hizkuntza-nahasmendu batzuk pairatzen dituzten pertsonentzat.
Datu horiek guztiak aztertuta, konturatuko gara musikak uste baino eragin handiagoa izan dezakeela gure bizitzan eta jokabideetan. Jakina denez, oraindik ere asko dago ikertzeko. Dakigunak, ordea, zantzuren bat ematen digu: musika giza burmuinaren gaitasun sakonen atea zabaltzeko giltza da.
Artearen garrantzia nahikoa ahaztuta daukan gure munduan, komeni da gogoraraztea musika ere sendagarria dela. Ondo aukeratutako abesti bat mila hitz baino eraginkorragoa izan daitekeela. Eta, gainerako irtenbide guztiek huts egiten dutenean, agian, burmuinaren makineria berriro martxan jartzeko gauza den melodia bat erabil dezakegula.
1 Koelsch, S. (2009). A Neuroscientific Perspective on Music Therapy. Annals of the New York Academy of Sciences, 1169(1), 374–384. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.2009.04592.x
2 Cuddy, L. L., Sikka, R., Vanstone, A. (2015). Preservation of musical memory and engagement in healthy aging and Alzheimer’s disease. Annals of the New York Academy of Sciences, 1337(1), 223–231. https://doi.org/10.1111/nyas.12617