Unai Garitagoitia, txorizalea: "Txepetxa ez da ber

Unai Garitagoitia Zuluaga. Deustun jaio, eta Derion bizi da gaur egun. Bulego baten lan egin arren, denbora asko emoten dau txoriei adi, izan be Lanius Bilboko ornitologia alkartearen kidea da. Unaik argi dauka Txorierriko txori kopurua beherantz doala eraikuntzak zabaltzen diran neurrian. Noiztik zaletasun hori? Betidanik izan dot txorietarako zaletasuna. Aitak, oraindino dodazan prismatikoak, oparitu eustazan txikia nintzala. Gaztaroan itxi eta orain dala bost urte ekin neutsan barriro. Lanius alkartean sartu eta eurakaz nabil. Asko zarie zaletasun hori dozuenok? Jente pilo batek dau natura eta txorietarako zaletasuna, baina alkarte bateko kide diranak gitxi dagoz. Alkartean 25 bat lagun bagara be, gitxi gara mugitzen garenak. Baina, gero, Interneten zein liburutegietan kontsulta asko egiten dira txorien inguruan. Siberiatik Indiara migratzen dan txori bat Lamiakon agertu zan orain dala gitxi. Harrigarria izan zan, bertara leku askotako ehundaka zale hurbildu ginan-eta. Esan beharra dago txoria topatzen lehena derioztar bat izan zala; oso txorizalea da bera be. Zergaitik txoriak? Natura gustatzen jatzu, erakartzen zaitu... eta naturan errazen ikusten diran animaliak txoriak dira. Horrezaz ganera, espezie ugari dagoz. Txorierritik buelta bat emonez gero, 20-30 ezberdin topa daitekez. Eta joko bat balitz bezala da: artatxoria ikusten dozu, baina ondo erreparatzen badeutsazu, artatxori arrunta ez dala konturatzen zara. Marrak, lumak... ondo begiratu behar dira. Zer egiten dozue Laniusean? Zentsuak, txoriak zenbatu... Hori programa zientifiko bati jarraituz egin behar da. Urteerak be antolatzen doguz: Urdaibaira, Abrara, Gorbeiara, Santoñara, Doñanara... Beste alde batetik, SEO Estatuko alkartearen lan batzuk koordinatu doguz Bizkaian, eta Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritzako lantxoren bat be egin dogu. Taldekide batzuek publikazioak argitaratzen dabez euren kabuz –Urdaibai, esate baterako-, eta alkarteak Urtekari Ornitologikoa plazaratzen dau. Zelango teknika erabiltzen dozue behaketak egiteko? Pertsonen eta lekuen arabera izaten da hori: batzuek gurago dabe leku baten gelditu txorien zain; eta beste batzuek, txorien bila joan. Hasieran prismatikoak erabiltzen genduzan; eta orain, lurreko teleskopioa. Argazki kamara ona eta objektibo garestiak behar dira argazkiak ateratzeko. Dena dela, teleskopioko okularrean jartzen diran kamera digitalak atera dabez merkatura, eta gero eta argazki hobeak egiten dira. Osasuntsu dagoz txoriak Bizkaian? Txori bakoitzak bere habitata dau, eta hori desagertzen dan heinean txoria be desagertuko da. Gero eta eraikin gehiago altxatzen dabilz, lur-zorua gitxitzen doa... eta horrek guztiak eragina dau. Adibidez, Europan enara-populazioa gutxitzen doa. Baina, ostera, enara antzeko beste espezie batzuk gorantz doaz. Eta Txorierrin? Nahiko egoera ona euki dogu orain dala gitxi arte, baina, bertora bizi izatera etorri nintzanean hegazti-populazio haundiagoa egoan; harrapari gehiago, adibidez. Teknologi Parkea be asko haunditu egin da, eta han berdea egon arren, ez da gauza bera; ez da natura. Pinudi asko dagoz, eta txori mota batzuk zuhaitz horreetara ondo moldatzen badira be, baso horreek ez dira batere naturalak. Eukalitadiak be ez dira habitat egokiak... Hariztiak eta landak oso leku aproposak dira txoriak bertan bizi izateko, baina Txorierrin haresti gitxi doguz eta landak be gero eta gitxiago daukaguz. Zaila da txepetxak ikustea? Ez, Berreaga mendi lerroan txepetx asko ikus daitekez. Neguko atlasa egiten ibili nintzanean, txepetxak ikustea oso erraza dala konprobatu neban. Txori horrek urte osoa emoten dau berton. Baina ez da inguruko txoririk txikiena; beste bat dago: erregetxoa. Araba-zozoek oihartzun haundia izan dabe komunikabideetan... Hirietan tenperatura gradu pare bat altuagoa dala ikasi dabe, gainera hirietan ez dago harraparirik, eta gustatzen jake han biltzea. Horrek enbarazua sortzen deusku; edozelan be, neguko arazoa da bakarrik . Eta egiten dabilzanak ez dot uste arazoa konponduko dauanik. Izan be, belatzak erabiltzen dabilz, eta, holan, txoriak lekuz aldatzea baino ez dabe lortuko. Ez dauka konponketa errazik. Azkenean ohituko gara, usoekin bezala. Zelan konpontzen zarie ehiztariakaz? Ondo ez. Indar handia dabe Txorierrin eta Bizkaian. Batzuek mendia eurena dala uste dabe, inork baino eskubide gehiago dabela. Dana dala, euren artean mota bi bereizi behar doguz: ehiztariak, hau da, errespetua erakutsi eta legeak betetzen dabezanak; eta “eskopeteroak”.