Urteak, hilabeteak, asteak, egunak… erabiltzen ditugu denbora neurtzeko; hala ere, haietako bat ere ez da zehatza. Urteak 365 egun eta “zertxobait gehiago” ditu, eta “zertxobait gehiago” horrek egutegiak aldararazten ditu. Bestalde, hilabeteak eta asteak Ilargiaren faseetatik hurbil dauden arren, haiek ere ez dira egun-kopuru zehatzak. Zibilizazio batzuek, gurea tartean, eguzki-egutegiak erabiltzen dituzte; eta beste batzuek, berriz, ilargi-egutegiak. Badirudi egunak ere beti berdin iraun behar duela, baina hura ere aldakorra da urtean zehar.
Ordua, bestetik, neurri guztiz artifiziala da. Antzinako egiptoarrek jada 24 ordutan banatzen zituzten egunak, eta iraupen ezberdina zuten urteko sasoiaren arabera; antza denez, bertan hasi ziren eguzki-erlojuak erabiltzen. 600. urtean, Gregorio I. aita santuak eliza guztietan erloju-eguzkiak jartzeko agindua eman zuen, eta 1000. urtearen inguruan arabiarrak konturatu ziren neurketa asko hobetzen zela, erlojuan gerizpea ematen duen “makila” Lurraren ardatzarekiko paraleloan jarriz gero: orduek edozein sasoitan eta tokitan ia berdin irautea lortu zen.
Elizetan, jauregietan eta beste eraikin batzuetan zeuden eguzki-erlojuak zer ordu zen jakiteko modu bakarra izan ziren urteetan; eguzkia izanez gero, jakina. Nahiz eta 1300. urtean erloju mekanikoak asmatu ziren, XVIII. mendera arte ez ziren oso fidagarriak izan: hortaz, eguzki-erlojuak erabiltzen ei ziren erloju mekanikoak orduan ipintzeko. Handik aurrera erloju mekanikoak zabalduz joan ziren, eta eguzkikoak ordezkatu.
Bizkaian 80 eguzki-erloju inguru aurkitu daitezke oraindik. Gehienak elizetako dorreetan daude, baina jauregietan, udaletxeetan eta beste eraikin batzuetan ere topatu daitezke gutxi batzuk; beti hegoaldean. Gehienak harrian grabatuta daude, eta gutxi batzuk, pintatuta. Zenbakiak erromatar edo arabiar erara idatzita egon daitezke. Txorierrin, Lezamako elizakoa mantentzen da ondo eta eder; Loiukoa, handienetarikoa, nahiko hondatuta dago, eta Erandiokoa, are gehiago. Beraz, edozein elizatako horman eguzki-erlojurik balego, eguzkia lagun, begiratu ordua eta zurearekin egiaztatu. Nolanahi ere, kontuan hartu gaur egun ordua aldatuta dugula eguzkiarekiko: neguan ordubete eta udan bi ordu.
Lezaman eguzki-erloju eder bat dugunez, bertan hasi eta amaituko dugu 13 kilometroko ibilbide eroso hau. Markatuta dauden bi ibilbide elkartuz egingo dugu: Goitioltza eta Dorrea. Markatuta egon arren adi egon beharko da. Herriko plazatik Larrabetzurantz abiatuko gara espaloitik. Kilometro eta erdira ezkerreko bidea hartuko dugu, gorantz eta Goitioltza ibilbidearen markei jarraituta. Gora egin, eta bidea amaitu baino lehenago, ezkerretara, lurreko pista polit bat hartuko dugu: bistaz disfrutatuz Bolaleku tabernaren ingurura eramango gaitu. Mikel Zarate abade, idazle eta eus kaltzaleari eraikitako oroitarria ikusi eta ondoko panelaren azalpenak irakurri ostean, eskuineko errepidea hartuko dugu Goitioltzarantz. Txakolinaren herrian mahastiak ezin dira falta, edonon daude. Eskola zaharretatik –txokoa gaur egun– pasatuko gara eta ezkerreko bidea hartuko dugu segidan. Kilometro erdira adi!, kartela dago, errepidea utzi eta ezkerrean bidezidor bat hartuko dugu. Erdi Arokoa izan daitekeen harrizko zubi eder batetik erreka gurutzatu ostean, basotxotik jarraituko dugu errepideraino. Eskuinera egingo dugu, Athleticeko instalazioetatik eta Oxangoiti baserri ederretik igaro, eta errepide nagusira helduko gara.
Nekatuta egonez gero, lasai, hasierako lekura erraz helduko gara eta; bestela, eskuinetara egingo dugu. Aurrerantzean, Dorrea ibilbidearen markei jarraituko diegu. Kurutzeko ermitara joan-etorria egin ostean, errotondan ezkerreko bidea hartuko dugu. Errepidea amaituta, pistatik jarraituko dugu eta basotik guarda-etxeraino helduko gara. Errepidea gurutzatu, eta pistatik jarraituko dugu. Une batean, markatuta dago, ezkerretara egingo dugu, eta beti beherantz, lurrez zein asfaltoz, Lezamako erdigunera helduko gara. Elizara heltzen zarenean, ez ahaztu eguzki-erlojuari begirada bat ematea.