OOSASUN PROPIETATEAK
Modu kulturalean erabili izan da eta erabiltzen da odol, azal eta linfaren garbigarri bezala.
- Desintoxikatzailea
- Garbigarria: Tradizionalki garbigarri bezala erabili izan da, arazo erreumatikoen kasuan, hala nola, artrosia, artritisa, hezueria, etab. Linfa-sistema garbitzeko ere.
- Estimulatzaile hepatikoa: Dituen printzipio garratzei esker, gibela eta besikula estimulatzen ditu, gainera, aperitiboa da. Efektu antioxidatzailea, arktiina, arktigenina eta azido fenolikoei esker. Osagai horiek hesteetako kaltea saihesten dute ere.
- Antiseptikoa eta antifungikoa.
- Diuretikoa eta izerdiarazlea: Aparatu genitourinarioa. Diuretiko leuna da eta gernu-fluxua areagotzen du.
BARNE-ERABILERARAKO ERREZETAK
Infusioa: Sustrai lehorreko infusio bat egiten da, 2 eta 6 gramo artean 150 ml uretan sartuz. Sustraiak zati txikietan egon behar du. Gutxienez 30-40 minutuz infusionatzen uzten da. Egunean hiru katilukada hartzea gomendatzen da.
Egostea: Sustrai lehorreko 5 gramo egosten dira 150 ml uretan. Utzi su motelean irakiten 10-15 minutuz, ondoren jalki ezazu minutu batzuk eta prest. Egunean hiru katilukada hartzen dira.
Bi tisana mota hauei buruz. Egokiena infusioa egitea litzateke, baina are hobeagoa izango litzateke aurreko gauean lapa-belarra infusionatzen uztea eta hurrengo egunean baraurik hartzea.
Hartzeko eta bere propietateak ondo aprobetxatzeko beste modu interesgarri bat ozpin sendagarria da. Horrela, bitamina eta mineral guztiak aprobetxatu eta kontserba ditzazkegu.
KANPO-ERABILERARAKO ERREZETAK
Zukua edo mamia: Erroaren zuku edo mamia (freskoa hobe) kaltetutako eremuan aplikatzen da. Zuzenean larruazalean edo gaza baten gainean aplikatzen da, eta, ondoren, gaza hori tratatu beharreko eremuaren gainean jartzen dugu.
Sustraiaren egostea: 6 gramo 100 ml uretan. Gero tisana hori kataplasma edo enplastu moduan erabiltzen da.
Hostoak: Lapa-belarraren hostoak erabil daitezke, hostoa ondo birrindu eta kaltetutako eremuan jartzen da.
Larruazaleko patologiak hobetzeko erabiltzen dira, hala nola ekzema edo psoriasia, furunkuluak, zauriak eta ultzerak, etab. Baina gaixotasun erreumatikoen hantura murrizteko ere erabiltzen da, artritisa edo hezueria, adibidez. Ezkabia eta herpesa tratatzeko ere erabili izan da.
Kataplasmak: Birrindutako hosto eta sustraiak larruazalean aplikatzen dira larruazala arazteko, orbaintzea bizkortzeko, furunkulu ak azkarrago heltzeko edo mina murrizteko.
ERABILERA KOSMETIKOAK
Aknea, hantura eta gerta daitekeen infek- zioa kontrolatzen laguntzen du. Antiinflamatorio eta alergiaren aurkako gisa ere jarduten du larruazaleko patologietan, hala nola dermatitis atopikoan.
Barne erabileran:
Larruazaleko arazoak: Dermatitis seborreikoa. Psoriasia. Ekzema. Aknea. Furunkuluak eta abzesuak. Inpetigoa, ezkabia, larruazaleko onddoak.
Kanpo erabileran:
- Aurretik aipatutako afekzio guztietarako.
- Zauri eta ultzerak. Birrindutako hosto freskoak erabiltzen dira txaplatetan.
- Ile-erortzearen kasuan.
- Larruazal eta ile koipetsuaren kasuan. Garbitzeko egokia da.
- Liztor-ziztadak baretzeko. Hostoen zukua erabiltzen da.
Lapa-belar olioa
Lapa-belarra asko erabili izan da ilearen hazkundea estimulatzeko, eta zahia eta ile koipetsuak tratatzeko. Gainera, landare bikaina da larruazaleko arazoetarako. Olio hau egitea oso erraza da eta hainbat erabilera oso praktiko ditu.
Osagaiak: Sesamo olio litro erdi, 100g lapa-belar sustrai. Ahal bada, sustrai freskoa.
Elaborazioa: Lapiko batean erroa bota, ondo garbituta eta zati txikietan moztuta. Sesamo-olioarekin estali. Nahasketa su oso motelean berotzen jarri. Irabiatu noizean behin eta utzi ordubetez. Iragazi, botilaratu eta etiketatu, eta bertan osagaiak eta elaborazio-data zehaztu.
Erabiltzeko modua: Ilearentzako lozio estimulatzaile gisa erabiltzen da, eror ez dadin. Buruko ile-larruan eta ilean masaje leun baten bidez aplikatzen da, ilea garbitu aurretik. Egunero erabil daiteke. Zahia kontrolatu eta saihesten lagunduko digu ere.
Beratze hori larruazaleko arazoak (ekzema, psoriasia, etab.) tratatzeko ere erabil daiteke.
BITXIKERIAK
Lapa-belarrak belkro izeneko itxitura-sistema inspiratu zuen: George de Mestral asmatzaile suitzarra lapa-belarraren hazi eta loreetan oinarritu zen 1940ko hamarkadaren erdialdean belkroa sortzeko. Fruitu eta lore horiek dituzten kakoak behatu zituen mikroskopio batekin eta esperimentatzen hasi zen, 1951an belkroa patentatu zuen arte.
NEURRIAK
Ez da toxikotasunik ezagutzen. Asterazeoen edo konposatuen familiari alergia dioten pertsonek soilik ibili behar dira arretaz. Hobe da haurdun dauden emakumeek lapa-belarrik ez har-tzea, garbigarria baita. Noizean behin jan ahal izango zuten, baina hori, noizean behin.
BARATZEA
Baratzean fauna laguntzailea erakartzeko balio du eta barazki bat bezala landa daiteke.