Hostoak eta loreak biltzen dira. Loraldia udaren amaieran hasten da, baina toki batzuetan azaroan ere topatu daitezke loreak. Hostoak eta loreak landarea erabat loratu ondoren batu behar dira. Lehortzeko modurik onena da sorta txikietan zintzilikatzea. Lehortu ondoren, poteetan edo oihaletan bilduta gorde behar da.
Sukaldean
Loreak jangarriak dira, eta entsaladetarako bizigarri onak. Hostoak ziazerbak moduan kozinatu daitezke, edo zopetan, gisatuetan eta salsetan erabili. Era berean, galdarraztatu daitezke, geroago, neguan edo udaberrian, erabiltzeko.
Ezaugarri sendagarriak
Diuretikoa da, lehorgarria eta hanturaren eta kongestioaren kontrakoa. Hurrengo hauetarako erabili dezakegu:
• Giltzurrun- eta gernu-hantura, giltzurrun-kalkuluak eta zistitisa arintzeko. Likidoak atxikiz gero ere erabili daiteke, txiza egiteko lagungarria baita. Era berean, gota arintzeko eta kolesterolak behera egiteko hartu dezakegu (infusioa), diuretikoa eta garbitzailea delako.
• Beherakoa eteten laguntzeko (loreak erabilita umeentzako xarabea prestatu daiteke).
• Odola garbitzeko (infusioa edo tintura).
• Urtaroko alergiak eta hotzeriak arintzeko. Espektoratzaile ona da eta arnasbideetako kongestioa kentzen du. Asmarako edo eztulerako erabili daiteke. Lehorgarria denez, lagungarria da uda-amaierako eta udazken-hasierako alergiek ekartzen dituzten begi mukitsuak, sudurreko muki-jariatzea eta doministikuak arintzeko. Bestalde, eztarriko mina arintzeko ere baliagarria da, propietate antiseptikoak eta mikrobioen aurkakoak dituelako. Biriketatik mukiak ateratzeko ere erabili daiteke (infusioa edo xarabea).
• Barneko zein kanpoko zauriak orbaintzeko. Ahoko zaurietarako, adibidez, infusioa hartuta gargarak egin daitezke, kanpoko zaurietarako, kataplasma ipini.
Infusioa: 20 g landare ur litro bakoitzeko. Hartu egunero bizpahiru edalontzi.
Xarabea: Egosi 150 g landare litro erdi uretan, 10-12 minutuan. Utzi 12 orduan atseden hartzen eta iragazi ondo. Gehitu kilo erdi azukre beltz, nahastea berotzen den bitartean; pixkanaka-pixkanaka lodituz joango da, eta xarabe-itxura hartuz. Eragin eta berotu, xarabea prest egon arte.
Erabilera kosmetikoak
Loreak eta hostoak oliotan beratu daitezke, edo zaurietarako eta erreduretarako kataplasma moduan erabili. Urrezko makilaren olioa milorriarekin eta Santiago belarrarekin erabili daiteke, zauriak orbaintzeko baltsamoa egiteko. Halaber, olioa giharrei masajea egiteko eta artritisa arintzeko erabil daiteke. Azaleko minetarako, hala nola ekzemetarako, onddoetarako eta pikortetarako, infusioa erabili daiteke eremua garbitzeko. Olioa edo baltsamoa ere erabili daitezke.
Kataplasma: txikitu ondo hostoak eta loreak, bildu ondo oihal batean eta ipini tratatu beharreko gunean.
Kontraindikazioak
Bihotzeko arazoak dituztenek eta haurdun daudenek ezin dute hartu.